سیاست ستیزه جویانه و مداخله گرایانه آمریکا در دوره هشت ساله ریاست جمهوری جرج بوش (پسر) هزینه سنگینی را به جامعه جهانی تحمیل کرد و امنیت جهانی را به مخاطره انداخت.
در شرایطی که نظام بین المللی به سمت چند جانبه گرایی در حرکت بوده است رهبران کاخ سفید تلاش کردند با تحمیل نظام تک قطبی، از شکل گیری نظام چند جانبه گرایی ممانعت بعمل آورند. اما پایان دوران ریاست جمهوری بوش را باید به معنای شکست کامل یک جانبه گرایی آمریکا محسوب کرد که دولت بوش را به منفورترین دولت در جهان تبدیل کرد.
در شرایطی که نه تنها جامعه جهانی بلکه حتی بسیاری از نخبگان برجسته ولی ملی رسانه ای آمریکا ضمن اذعان به اشتباهات عملکرد بوش بر ضرورت تجدید نظر و تغییر در سیاستهای آمریکا تاکید کردند.
باراک اوباما با بهره برداری از چنین فضایی و با مطرح کردن شعار تغییر در سیاستهای آمریکا در عرصه رقابت انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ظاهر شد. گویا جامعه جهانی و جامعه آمریکا در انتظار شنیدن چنین شعاری بوده است.
شعار تغییر باراک اوباما مورد استقبال گسترده جامعه آمریکا و نظام بین الملل و حتی برخی محافل در ایران قرار گرفت. اوباما با اتخاذ چنین رویکردی توانست موفقیت خود در انتخابات ریاست جمهوری را تضمین کند. در عرصه بین المللی نیز باعث کاهش انتقادهای گسترده از آمریکا شود.
اما واقعیت آن است که تاکید اوباما مبنی بر ضرورت تغییر در رفتار آمریکا از جمله در قبال ایران تنها یک شعار انتخاباتی به منظور جلب آرا مردم آمریکا و ترمیم وجهه بشدت تخریب شده آمریکا در جهان سوم، اما اکنون با گذشت اندکی بیش از یکماه از ریاست جمهوری اوباما، آنچه باعث نگرانی در محافل سیاسی و رسانه ای شده است اینکه نه تنها تعریف روشنی از ابعاد و چگونگی تغییر در سیاست آمریکا ارائه نشده است بلکه جهت گیریهای دولت اوباما حاکی از تداوم سیاستهای دوران بوش بوده است.
در این میان آنچه بیش از همه مورد توجه محافل سیاسی و رسانه ای بوده اینکه باراک اوباما در قبال ایران چه سیاستی اتخاذ خواهد کرد. البته به این نکته باید توجه داشت که تغییر سیاست آمریکا در قبال ایران موضوعی نیست که برای نخستین بار توسط اوباما مطرح شده باشد. از اوایل دهه 1990 میلادی اکثر نخبگان و تحلیلگران برجسته آمریکایی بر ضرورت تغییر سیاستهای آمریکا در قبال ایران تاکید کرده اند.
اما رهبران کاخ سفید همواره به عملکرد اشتباهشان در قبال ایران ادامه داده و برغم آگاهی از جایگاه منحصر بفرد و موقعیت ایران، همواره تلاش کرده اند ایران را از صحنه تحولات منطقه ای حذف نموده ودر عرصه بین المللی نیز ایران را در انزوا قرار دهند. بر همین اساس اکثر نخبگان برجسته و حتی بسیاری از مقامات آمریکایی همواره بر ضرورت تغییر در رفتار آمریکا در قبال ایران تاکید کرده اند اما در شرایط کنونی آنچه باعث شده تا شعار تغییر سیاست آمریکا در قبال ایران توسط اوباما مورد توجه قرار گیرد این بوده است که نه تنها سیاست آمریکا در قبال ایران بیش از پیش با شکست و بن بست مواجه شده است بلکه به رغم خواست رهبران کاخ سفید، ایران به عنوان قدرت موثر در تحولات منطقه ای و بین المللی مطرح شده است. بگونه ای که حتی رهبران کاخ سفید برای رهایی از باتلاقی که در عراق و افغانستان ایجاد کرده اند دست نیاز به سوی تهران دراز کرده اند.
اما شعار تغییر در سیاست آمریکا در قبال ایران توسط اوباما صرفاً برای جلب آرا و انداختن توپ در زمین ایران بوده است. اوباما در ابتدای دوران مبارزات تبلیغاتی نه تنها از ضرورت تغییر در سیاست آمریکا در قبال ایران تاکید کرده بلکه ادعای گفتگوی بدون پیش شرط با تهران را مطرح کرده اما در اواخر مبارزات انتخاباتی موضوع گفتگوی بدون پیش شرط با تهران از شعار تبلیغاتی وی حذف شد.
عملکرد دولت اوباما در مدتی که از ریاست جمهوری وی گذشت حاکیست که تغییری در سیاست آمریکا در قبال ایران ایجاد نخواهد شد و سیاست های خصمانه آمریکا در قبال ایران ادامه خواهد داشت. بعنوان مثال آن عده از مقامات دوران بوش در پست های خود در دولت اوباما ابقا شده اند که همواره خواهان تشدید تحریم ها علیه ایران بوده اند. دولت اوباما نیز همانند اسلاف خویش بر توقف فعالیت های هسته ای ایران تاکید کرده و تهران را به حمایت از تروریسم و کارشکنی در افغانستان و عراق متهم کرده است. انتصاب رئیس راس به عنوان نماینده ویژه در امور خلیج فارس و از جمله ایران نیز تاییدی بر این واقعیت است.
رئیس راس از حامیان جدی رژیم صهیونیستی است که همواره بر ضرورت توقف فعالیتهای هسته ای ایران و تشدید تحریم ها علیه ایران تاکید کرده است. راس از حامیان جدی حمله رژیم صهیونیستی بر تاسیسات هسته ای ایران بوده و از ایران به عنوان تهدید منافع آمریکا و رژیم صهیونیستی یاد کرده است.
بسیاری در محافل سیاسی معتقدند در خوشبینانه ترین حالت، دولت اوباما تداوم بخش سیاست های دوران ریاست جمهوری بیل کلینتون در قبال ایران خواهد بود. در دوران کلینتون گسرده ترین تحریم ها علیه ایران اعمال شد که عینی ترین نمونه آن قانون تحریم داماتو بود.
واقعیت آن است که دولت اوباما ممکن است بطور مقطعی و برای رهایی از باتلاق افغانستان و عراق، رویکرد همکاری جویانه در قبال ایران اتخاذ کند اما در سیاست کلان آمریکا در قبال ایران تغییری ایجاد نخواهد شد.
مقامات واشنگتن تلاش می کنند با تاکید بر ضرورت گفتگو با ایران توپ را در زمین ایران انداخته و وانمود کنند که آنان گام نخست را برداشته و اکنون نوبت تهران است که به سوی واشنگتن گام بردارد. در چنین شرایطی هدف عمده آنان این است که در عرصه بین المللی از تهران بعنوان عامل بن بست در روابط با آمریکا یاد کنند. در چنین شرایطی ساده انگارانه است که برخی محافل و افراد در ایران تحت تاثیر شعار انتخاباتی و عوام فریبانه باراک اوباما قرار گرفته با استقبال از شعارهای اوباما باور کرده اند که در سیاست های آمریکا در قبال ایران در دوران اوباما تغییراتی ایجاد خواهد شد.
این در حالیست که تغییر در سیاستهای آمریکا از جمله در قبال ایران به سادگی امکان پذیر نخواهد بود بویژه اینکه محافل صهیونیستی که در فرایند تصمیم گیری سیاست های آمریکا نقش موثری ایفا می کنند تلاش گسترده ای را به منظور تشدید سیاستهای خصمانه آمریکا در قبال ایران در دولت اوباما بکار گرفته اند که انتصاب رئیس راس بعنوان نماینده ویژه آمریکا در نقطه خاورمیانه نمونه ای از میزان تاثیرگذاری محافل صهیونیستی در سیاستهای آمریکا در قبال ایران است.
علاوه بر این در اکثر امنیت ملی آمریکا برای قرن 21 از ایران بعنوان تهیه اصلی علیه امنیت و بقا آمریکا یاد شده است.
سیاست اوباما در قبال ایران نیز در چارچوب استراتژی مذکور تدوین خواهد شد. بنابراین ساده انگارانه است که باور کنیم که دولت اوباما قادر به تغییرات جدی در سیاستهای کلان آمریکا در قبال ایران خواهد بود و شعار تغییر نیز سرابی بیش نخواهد بود.
احمدعلی مقیمی 12/12/87